Door Lenneke de Ruijter
Plan of a Novel according to Hints from Various Quarters is geschreven door Jane Austen in 1816. Ze is geboren in 1775 in Steventon in het zuiden van Engeland. Tegen de tijd dat ze deze tekst schreef had ze al ver gevorderde symptomen van de Addison ziekte, waaraan ze in 1817 stierf.
Het jaar voordat ze de besproken tekst schreef, publiceerde Jane Austen haar vierde roman Emma. Dit boek had een speciale opdracht, namelijk voor de regent George IV. Deze regent regeerde in de naam van zijn vader toen deze niet in staat was te regeren. De bibliothecaris van regent George IV nam contact op met Jane Austen omdat de regent haar boeken bewonderde. James Stanier Clarke, de bibliothecaris, gaf haar naast de formele correspondentie nog een aantal tips mee. Deze heeft Jane Austen waarschijnlijk met verbazing ontvangen:
‘And I also, dear Madam, wished to be allowed to ask you to delineate in some future work the habits of life, and character, and enthusiasm of a clergyman, who should pass his time between the metropolis and the country, who should be something like Beattie’s Minstrel,(…) Neither Goldsmith, nor La Fontaine in his “Tableau de Famille,” have in my mind quite delineated an English clergyman, at least of the present day, fond of and entirely engaged in literature, no man’s enemy but his own. Pray, dear Madam, think of these things.’ James Stanier Clarke, 16 Nov. 1815.
Vooral de op een na laatste zin komt letterlijk terug in Plan of a Novel: ‘The Father to be of a very literary turn, an Enthusiast in Literature, nobody’s Enemy but his own.’ (regel 11) Het antwoord van Jane Austen aan James Stanier Clarke was:
‘I am quite honoured by your thinking me capable of drawing such a clergyman as you gave the sketch of in your note of Nov. 16th. But I assure you I am not. The comic part of the character I might be equal to, but not the good, the enthusiastic, the literary. Such a man’s conversation must at times be on subjects of science and philosophy, of which I know nothing; or at least be occasionally abundant in quotations and allusions which a woman who, like me, knows only her own mother-tongue, and has read little in that, would be totally without the power of giving.’ Jane Austen, 11 Dec. 1815.
Hierin stelt Jane Austen dat ze nooit de mogelijkheid zou hebben om over een dominee te schrijven als degene waar Mr. Clarke over schrijft. Ze claimt geen weet te hebben van de wetenschap en filosofie en daarom zou het onmogelijk zijn. Hierna geeft Mr. Clarke nog een aantal goedbedoelde tips mee aan Jane, die ze beleefd van de hand doet. Ze reageert hierop met de opmerking dat ze alleen op haar eigen manier kan schrijven.
Waarschijnlijk is Mr. Clarke niet de enige die geprobeerd heeft Jane Austen te laten inzien dat ze niet schreef waar de meerderheid van de mensen op dat moment van hielden. Hierdoor werden haar boeken waarschijnlijk pas in 1832 voor het eerst opnieuw gedrukt. Een goede roman rond 1800 bestond uit een perfecte heldin die na een aantal tegenvallen een perfect einde krijgt. Een reactie van Jane hierop schreef ze aan haar nichtje Fanny Knight:
‘Pictures of perfection, as you know, make me sick and wicked.’ Jane Austen, 23 March 1816.
Jane Austen heeft in haar leven zes romans geschreven. Haar eerste gepubliceerde boek was Sense and Sensibility in 1811, terwijl ze op de leeftijd van 25 jaar al drie complete romans geschreven had.
De onderwerpen in de boeken zijn voornamelijk het vinden van een huwelijkskandidaat. De hoofdpersonen zijn helemaal niet perfect en bezitten ook zeker niet alle kwaliteiten van een perfecte dame of heer. Bijvoorbeeld Emma, de hoofdpersoon in de gelijknamige roman, is eigenlijk een verwende jongedame en overtuigt van haar eigen gelijk. Door haar held wordt ze regelmatig op haar fouten gewezen.
Jane Austen beschrijft in deze tekst de plot van een verhaal. Ze beschrijft kort en bondig de hoogtepunten waarvan ze later een samenhangend verhaal lijkt te gaan schrijven. Hierna volgt een samenvatting van de tekst:
Het verhaal speelt zich af op het platteland, de hoofdpersoon is de dochter van de plaatselijke dominee. De dominee wordt beschreven als een perfecte man die vroeger de wereld kende, maar zich nu heeft teruggetrokken en van een laag inkomen leeft. Zijn dochter is prachtig om te zien en lijkt de perfectheid van haar vader geërfd te hebben. Ze beschikt over alle kwaliteiten die een jongedame van haar leeftijd behoort te hebben. De dochter sluit een vriendschap met een meisje uit de buurt, maar deze vriendin heeft een slechte invloed op de hoofdpersoon. Vader en dochter hebben een goede relatie. Hij vertelt haar vaak over zijn avonturen en zijn liefde voor haar moeder.
Hierna zullen de avonturen beginnen. Aangezien de dochter van de dominee beeldschoon is, wordt er al snel een jongeman, hierna de held genoemd, hevig verliefd op haar. Hierdoor voelt de dominee zich gedwongen te vluchten om zijn dochter te beschermen. Ze verhuizen van land naar land, waar ze nieuwe mensen leren kennen. Per ongeluk ontmoeten de dochter en de held elkaar, waarbij hij haar zijn gevoelens uitlegt. In elk land waar de dochter en de dominee wonen worden er mannen verliefd op de dochter. Zo ontvangt ze al verschillende huwelijksaanzoeken en een aantal keer wordt ze verleid door een van de huwelijkskandidaten. Uit deze situaties wordt ze meestal gered door haar vader of de held.
Aan het einde van het verhaal leven de dominee en zijn dochter in verschrikkelijke omstandigheden en hebben ze uiteindelijk niks meer om van te leven. Aangekomen aan de andere kant van de wereld, na zoveel reizen, overlijdt de dominee. Zijn dochter vertrekt terug naar haar geboorteland. Op deze terugreis valt ze weer bijna in de handen van een van de huwelijkkandidaten om uiteindelijk recht in de armen van de held te lopen. Hierna is alles perfect en zijn ze gelukkig samen.
Jane Austen schreef de hele tekst door in de toekomende tijd. Veel werkwoorden die ze gebruikt zijn ‘zal zijn’ en ‘zou moeten’. Dit is het geval omdat het gaat over een verhaal dat nog geschreven moet worden. Verder benadrukt Jane Austen door de tekst heen verschillende elementen. Hiermee vestigt ze de aandacht van de lezer vooral op deze situaties. Een van de voorbeelden zijn de beschrijvingen van de dominee en de dochter. Ze zijn beeldschoon, spreken elegant, beschikken over alle mogelijke kwaliteiten en zijn desondanks niet ijdel. Er is simpelweg helemaal niets op ze aan te merken. Ook benadrukt Jane Austen de perfecte situaties tussen de dochter en de dominee. Ze hebben een perfecte relatie en vertellen elkaar alles. Al het negatieve gaat volgens Jane Austen naar de vijanden, hier de huwelijkkandidaten die de dochter verleiden. Verder is de laatste zin ook opvallend: ‘De naam van het boek zal niet Emma zijn, maar iets in de vorm van Sense and Sensibility of Pride and Prejudice.’ Hiermee lijkt ze te willen te willen zeggen dat Emma niet voldoet aan dit plot voor een perfect verhaal.
De hoofdpersonen in de romans van Jane Austen zijn helemaal niet zo perfect als in dit plot beschreven wordt. Ondanks dat perfectie in romans de norm was, schreef Jane haar boeken op haar manier. Hierdoor kreeg ze veel kritiek op haar verhalen, hoewel haar romans nu worden geprezen voor de realistische kijk op de wereld. Voor Plan of a Novel lijkt ze alle goedbedoelde op- en aanmerkingen op een rijtje te hebben gezet en dat te hebben omgevormd tot een verhaal. Zoals de naam van tekst al zegt, Plan of a Novel according to Hints from Various Quarters, komt het idee van het plot niet van haarzelf. Het target is waarschijnlijk de vraag naar verhalen over perfecte hoofdpersonages met een vlekkeloos plot waarvan er, volgens Jane Austen, al zoveel van bestonden. Ook is het een aanval op de mensen die de adviezen geven en haar manier van schrijven op die manier afkeuren. Ze laat door dit plot zien hoe belachelijk een verhaal kan worden als alles perfect is en perfect verloopt.
Jane Austen verstopt in dit plot wat ze eigenlijk bedoelt, om zo een bepaalde literaire samenstelling te bereiken. Hierdoor wordt de tekst ironisch. Iedereen die namelijk een roman van Jane gelezen heeft, voelt aan dat ze dit niet serieus bedoeld heeft. Als ze Plan of a Novel had uitgewerkt en er een echte roman van had gemaakt, had het helemaal niet in haar oeuvre gepast. De overdreven perfectie past simpelweg niet bij haar manier van schrijven. Een tekst als deze zou ongeloofwaardig worden door de reputatie van Jane Austen. Ze had de reputatie in haar schrijven af te wijken van hoe mensen dat in die tijd verwachtten.
Aangezien de tekst serieus aandoet en het gelezen zou kunnen worden als een serieus plot van een nog niet geschreven roman, is de satire naast ironisch ook indirect. Jane had ook een brief of betoog kunnen schrijven waarin ze zich beklaagt over de perfectie in de romans rond 1800 of de adviezen die ze kreeg van verschillende mensen. Waarschijnlijk was volgens haar deze manier veel effectiever. De mensen die tot de target behoren weten heel goed dat ze op de hak genomen worden. Vooral omdat Jane ook letterlijke zinnen overnam van de adviezen, zoals van Mr. Clarke.
