Kerst in Jane Austens tijd was anders dan hoe wij heden ten dage kerst vieren. Veel van onze gebruiken ontstonden pas in Engeland in de Victoriaanse tijd, toen aangetrouwde leden van de Royal Family hun tradities vanuit het buitenland meenamen naar Buckingham Palace.

Door Odette Snel

De eerste versierde kerstboom in Engeland werd in 1800 geïntroduceerd door Koningin Charlotte, de uit Duitsland afkomstige vrouw van George III. Maar deze traditie – en andere, zoals het versturen van kerstkaartjes en kerstliedjes – werd pas culturele gemeengoed na 1840. Dankzij Prins Albert, de man van Koningin Victoria, werd deze (van oorsprong heidense!) kersttraditie van zijn geboorteland net zo geliefd onder de grotere Britse bevolking. 

Kerst in Regency tijd

Jane Austen wist dus helemaal niets van kerstbomen of kerstkaarten, maar de decembermaanden waren voor haar zeker ook vol leuke bijeenkomsten met eten, drinken, dansen en gezellig samenzijn. 

In de Regency periode begon de kerstperiode op 6 december met St Nicolas Day, waarop vrienden kleine cadeautjes aan elkaar gaven en eindigde op 6 januari, de laatste dag van The Twelfth Night (Driekoningen). Deze kerstperiode kenmerkte zich door de vele bals die werden gehouden, kerstvieringen met kaartspelen en diners met mince pies, trifles, jellies (gelei puddingen) en punch. 

Mensen versierden hun huizen met hulst en groen blad. Een andere traditie was het kiezen op kerstavond van de yule-log, een haardblok dat voor warmte en licht zorgde tijdens de kerstdagen. Verder hadden kinderen vrij van school en waren familiebezoeken erg belangrijk.

Op Eerste Kerstdag werden in de kerken kerstdiensten gehouden, zoals ook door Jane’s vader George Austen in Steventon. Op Tweede Kerstdag (Boxing day) was het gebruikelijk dat alle bedienden in landhuizen vrij hadden om familie te bezoeken en moesten de “Darcys” en de “Bingleys” voor hun eigen eten en kleding zorgen.

Kerst in de boeken van Austen

In al haar boeken refereert Jane Austen aan de kerstperiode. We lezen in ‘Northanger Abbey’ dat James Morland de laatste week van zijn kerstvakantie met zijn familie bij Londen had doorgebracht en dat Catherine Morland ondanks dat ze de vorige kerst door haar oud-tante geïnstrueerd was over kleding, ‘s nachts wakker ligt omdat ze niet kan kiezen tussen haar gestipte en haar geblokte mousseline.

In Pride & Prejudice komen The Gardiners met alle kinderen bij The Bennets op visite voor de kerst. Mrs Bennet heeft zoveel entertainment bedacht dat ze niet een keer met zijn allen voor het diner kunnen gaan zitten.

Maar met name in ‘Emma’ wordt de kerstperiode uitgebreid beschreven. Tijdens het diner bij The Westons op kerstavond waar Emma, haar vader, haar zuster en zwager, Mr Knightley en Mr Elton aanwezig zijn, blijkt het te zijn gaan sneeuwen. Mr Woodhouse raakt hiervan in paniek, waarop iedereen zo gauw mogelijk naar huis terugkeert en Emma alleen met Mr Elton in de koets komt te zitten en hij zijn kans waar ziet om Emma tot haar grote schrik zijn liefde te betuigen. Eerder had Mr Elton in het boek verklaard zich niet druk te maken om eventuele sneeuwval. Voor hem is kerst de tijd van gezellige bijeenkomsten, waar iedereen zijn vrienden uitnodigt. Zelf was hij ooit in een huis van een vriend ingesneeuwd geraakt en daardoor een week moeten blijven en hij had geen gezelligere tijd als het ware ooit beleefd!

Voor Mr Woodhouse is zo’n scenario natuurlijk een nachtmerrie (en voor Emma waarschijnlijk ook, vooral als Mr Elton erbij zou zijn)! Maar uit al haar boeken en brieven blijft de indruk dat Jane Austen de kerst een heel fijne periode vond. Zij was immers ook op 16 december jarig! Dat zat midden in die feestdagen, dus we kunnen aannemen dat ze verheugd uitkeek naar alles wat bij het kerstseizoen hoorde.

Referenties: A Jane Austen Christmas geschreven door Carlo Devito, artikel Rachel Dodge in Jane Austen’ World en blog My Inner Victorian.

Dit artikel verscheen eerder in The Gazette van The Meryton Society.