Een Janeite wil hij zichzelf niet noemen, maar wel een Austenite. “Ik weet niet waarom, misschien omdat ik een man ben”, zegt (script)schrijver en regisseur Whit Stillman. De benaming doet er niet toe, voorop staat dat Stillman een echte Austen-liefhebber is. Jarenlang werkte hij met liefde aan zijn script voor de verfilming van Austens novelle Lady Susan – vanaf donderdag in de bioscoop onder de titel Love & Friendship. “Voor mij is Austen perfectie in alle opzichten”, zegt hij.
Door Karin Quint
Whit Stillman is twee dagen in Amsterdam en in die korte tijd wil iedereen hem spreken; de lijst met interviewers – vooral landelijke pers – is lang. Dat is misschien onverwacht, maar niet vreemd: voor het eerst in ruim 10 jaar is er weer een Austen-verfilming in de bioscoop. En wat voor één. De film werd in januari lovend onthaald op het prestigieuze Sundance Festival in Amerika en sindsdien stromen de juichende recensies binnen. Stillman en Austen blijken een gouden duo.
Eerste kennismaking
Toch was zijn eerste kennismaking met Jane Austen alles behalve positief. “In mijn tweede jaar op de universiteit zat ik niet lekker in mijn vel – ik overwoog om er mee te stoppen en naar Mexico te gaan om Spaans te leren. Op een dag kreeg ik Northanger Abbey in handen; ik haatte het en vertelde aan iedereen dat ik Austen zwaar overgewaardeerd vond. Als 19-jarige begreep ik niet dat het een parodie was op de gothic novel. Pas jaren later las ik op aanraden van mijn zus en zwager, die verantwoordelijk zijn voor mijn literaire opvoeding, Sense and Sensibility en Pride and Prejudice en begon ik van Austen te houden. Nog veel later herlas ik Northanger Abbey en begreep ik het. In die uitgave zaten achterin nog wat fragmenten van haar jeugdwerk. Dat was mijn kennismaking met Lady Susan.”
Wat trok je zo aan in Austen dat je je mening bijstelde?
“Eigenlijk alles. Haar werk is naar mijn mening perfect. Ik kan me ook volledig identificeren met haar standpunten. We denken misschien niet meer over alles precies zoals zij, maar in essentie ben ik het volledig met haar eens. Vooral zoals ze zich uitdrukt in haar romans; als ik haar brieven lees, denk ik: jeemig, ze was niet heel erg aardig. Maar in haar romans hou ik van haar. Er zijn veel schrijvers die ik bewonder, maar Austen is de enige van wie ik denk dat ze je geestelijk gezonder en beter maakt. Als iedereen zich zou onderdompelen in Austen, zouden er minder antidepressiva genomen worden.”
Waarom heb je er juist voor gekozen om een werk van Austen te verfilmen waarin het hoofdpersonage een stuk slechter is dan die in haar andere verhalen?
“Er zijn veel aspecten in Lady Susan die ik aantrekkelijk vond. Zoals het feit dat het erg goed geschreven is, maar niet erg bekend. Soms lees je onbekendere werken van schrijvers die echt tweede- of derderangs zijn. Maar dit is absoluut eersteklas werk, grappig en vreemd tegelijkertijd, maar ook een beetje ontoegankelijk. Er zit een goudmijn in aan komisch materiaal, maar niet veel mensen zullen de moeite nemen om het te ontdekken. Als filmmaker zorg ik ervoor dat het toegankelijk wordt, dat mensen ervan kunnen genieten.”
Wat maakt Lady Susan volgens jou ontoegankelijk?
“Lady Susan is geschreven als brievenroman en ik denk dat dat een lastige vorm is. Austen was er zelf niet blij mee, daarom werkte ze de andere verhalen die ze op deze wijze begon (Sense and Sensibility en Pride and Prejudice, red.) om tot moderne romans. Als ze Lady Susan had willen publiceren, had ze het ook omgewerkt, denk ik.”
Er is kritiek geweest op jouw keuze om de film niet Lady Susan te noemen, maar Love & Friendship, naar een ander jeugdwerk van Austen. Waarom heb je dat gedaan?
“Ze koos er zelf voor om Elinor and Marianne de titel Sense and Sensibility te geven, en First Impressions noemde ze Pride and Prejudice. Dat is mijn excuus voor de titel van de film. Sommigen menen dat ik het verkeerd heb gedaan, maar ik vind dat het klopt. Ik heb een mooie titel die verspild is aan een verhaal dat helemaal niet zo goed is, gebruikt voor de verfilming van een goed boek met een slechte titel.”
Je hebt Austens originele werk aangevuld met eigen teksten. Hoe moeilijk was het om de juiste toon te treffen?”
Hoe heb je Stephen Fry erbij gekregen?
“Daar hebben we zoveel geluk mee gehad. We schijnen dezelfde advocaat te hebben, maar ik heb hem gevraagd via zijn agent. Toen dat was gelukt, dacht ik: okay, we gaan deze film echt maken. Hij had maar 1 dag tijd, tussen de BAFTA’s en een lange vakantie in. Het was op vrijdag 13 februari en die noemden we daarom ‘Stephen Fry-day’. Hij was fantastisch, een geweldige man. Tijdens de lunch hebben we hem geïnterviewd over Jane Austen voor een kleine documentaire en een halfuur lang vertelde hij de meest interessante dingen. Zo legde hij uit dat de term ‘comedy of manners’, die voor Austens werk wordt gebruikt, eigenlijk niet goed is. Het moet zijn ‘comedy of morals’. Hij noemde er zelfs de Latijnse naam bij.”
Je hebt je niet alleen beperkt tot een filmscript, maar ook een roman geschreven over Lady Susan. Wat kunnen we verwachten?
“De roman vertelt het verhaal van Lady Susan vanuit het gezichtspunt van een neefje van Sir James Martin. Hij lijkt op zijn oom en is een dwaze en pretentieuze verteller. Het speelt zich af in de jaren 1850 en hij beweert dat zijn tante Lady Susan een fantastische vrouw was over wie ten onrechte kwaad werd gesproken. Het mooie vind ik dat Jane Austens eigen uitgever John Murray het boek in Engeland uitgeeft.”
Kunnen we meer Austen-verfilmingen van je verwachten?
“Ik heb wel meer ideeën voor Sir James Martin, maar daar kan ik nog niets over zeggen. Maar als ik ooit een Austen-roman zou willen verfilmen, zou het Mansfield Park zijn.”
Bekijk de Love & Friendship featurette:
